Dershanelerden özel öğretim kurslarına uzanan süreçte dershanelerin tarihi

Dershanelerden özel okula dönüştürülmüş dershanelere uzanan süreçte dershanelerin tarihi

Araştırma: Yıldız Aktaş - Selma Kasap,  30 Ağustos 2015, Türkiye, eğitim aa haberleri
Eğitim öğretim hayatında bugünkü statüleriyle son 50 yıllık süreçte etkin bir şekilde faaliyetlerini sürdüren ve birçok kez kapatılmaları gündeme gelmesine rağmen sayıları 2008-2009 eğitim öğretim yılında 4 bini geçen dershaneler, 1 Eylül itibarıyla "tarihe" karışacak.


Dershanelerin varlığı Cumhuriyet öncesine kadar uzanıyor. Cumhuriyetin ilk yıllarında daha çok yetişkinlere yönelik kısa süreli destek niteliğindeki kurslar olarak faaliyet gösteren dershanelerin hedef kitlesi, ilköğretim ve ortaöğretimin yaygınlaşmasıyla, notları düşük, bütünlemeye kalan, dışarıdan okul bitirmek isteyen ve lise bitirme veya devlet olgunluk sınavlarına hazırlanan öğrencilere hitap etmeye başladı.

Bugünkü anlamıyla hukuki statülerine 1965 tarihli ve 625 sayılı, 2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu ile kavuşan dershaneler, özellikle 1970'lerle sayılarındaki hızlı artış nedeniyle sık sık tartışma ve eleştiri konusu oldu. Dershaneler, 1981 yılı hükümet programında da eleştirilmiş, kısa dönemde kontrol altına alınarak, uzun dönemde ise kapatılması gündeme gelmişti. Daha sonra 16 Haziran 1983 tarih ve 2843 sayılı yasayla, yeni özel dershane açılması yasaklandı. Mevcut dershanelerin ise 1 Ağustos 1984 tarihine kadar kapatılmasına karar verildi ancak kapatılma ile yüz yüze gelen özel dershanelerin yöneticilerinin birlikte hareket etmeleri o dönemde yeni kurulan Özal Hükümeti üzerinde etkili oldu ve özel dershanelerin faaliyetini sürdürmesini öngören 3035 sayılı yasa 11 Temmuz 1984 tarihinde kabul edildi.

Özel dershanelerin özel okula dönüştürülmesi

Ortaöğretim ve yükseköğretime hazırlık dershanelerinin özel okullara dönüştürülmesine ilişkin hedefler, 9. Kalkınma Planı'nda (2006) ve Milli Eğitim Bakanlığı Stratejik Planı'nda da yer aldı. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD) 2007'deki temel eğitim ulusal raporunda da dershanelerin özel okula dönüştürülmesi önerisi yapıldı. En son 2010'da yayınlanan MEB Strateji Planı'nda dershanelerin okula dönüşümüyle ilgili arsa tahsisi, vergi muafiyeti gibi teşvikleri içeren yeni mevzuat geliştirileceği ve bu doğrultuda 2014 sonuna kadar özel dershanelerin yüzde 70'inin özel okula dönüştürülmesinin sağlanacağı belirtilmişti.

Erdoğan'ın 2012'de Güney Kore ziyareti sonrası "kapatılmasına" ilişkin açıklamaları sonrası tekrar gündeme gelen dershanelerin durumuyla ilgili 2012'de Milli Eğitim Bakanlığı'nın fizibilite çalışmasında, dershanelerin yüzde 6,6'sının fiziki şartlarının özel okul olmaya uygun olduğu belirlendi.

Görüş ve öneriler doğrultusunda hazırlanan, Milli Eğitim Temel Kanunu ile Bazı Kanun ve KHK'larda değişiklik yapan tasarı TBMM Genel Kurulu'nda 1 Mart 2014'te kabul edilerek yasalaştı. Kanun, 14 Mart'ta Resmi Gazete'de yayımlandı.

Dershanelere verilen süre 1 Eylül'de sona erecek

Düzenlemeyle, Özel Öğretim Kurumları Kanunu'ndan "dershane" tanımı çıkarılarak, ortaöğretime veya yükseköğretime giriş sınavlarına veya bu sınavlar kapsamındaki derslere hazırlık niteliğinde kurs açılması engellendi. Kanunda, dershane ve öğrenci etüt merkezleri, eğitim-öğretim faaliyetlerine 1 Eylül 2015'e kadar devam edebileceği, 2018-2019 eğitim öğretim yılı sonuna kadar ise özel okullara dönüşebilecekleri hükmü yer aldı.

Takvim 2 Haziran'da işlemeye başladı

MEB, kanunun yayımlanmasının ardından dershanelerin özel okula dönüştürülmesi sürecinde, dönüşüm başvuruları için 2 Haziran 2014'ten itibaren 7 dönem belirlendi. Dönüşüm programına ilk dönemde, 463 dershane/etüt eğitim merkezi başvuru yapmıştı. Başvuruların son dönemi ise 31 Ağustos Pazartesi günü sona erecek.

Bu kapsamda, 28 Ağustos itibarıyla, dönüşüm başvuruları için verilen 14 aylık sürede, 2 bin 396 dershane dönüşüm programına başvuru yaptı. Bunlardan 2 bin 217'si dönüşüm programına alındı. Dönüşüm okulu olarak açılan bin 397 kurumdan bin 173'ü temel lise, 11'i okul öncesi kurum, 11'i ilkokul, 197'si ortaokul, 5'i Anadolu lisesi olarak faaliyetlerine devam edecek. Dönüşüm sürecinde 500 dershanenin kurucusu da kendiliğinden dershanecilik faaliyetine son verdi.

Dershanelerin yerine özel öğretim kursları getirildi

MEB, dönüşüm sürecine ilişkin mevzuat hazırlıklarını sürdürürken, Anayasa Mahkemesi, CHP'nin başvurusu üzerine 13 Temmuz'da, Özel Eğitim Kurumları Kanunundaki "dershaneler" ibaresinin yürürlükten kaldırılması, dershanelerin dönüştürülmesi ve gerekli dönüşümü tamamlamayan öğrenci etüt eğitim merkezlerinin eğitim öğretim faaliyetlerinin 1 Eylül 2015'e kadar devam edebileceğine ilişkin hükümleri iptal etti. Gerekçeli kararın, 24 Temmuz'da Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından Bakanlık, Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde değişiklik için hazırlıklarına başladı. Sektör temsilcilerinin de görüşleri alınarak hazırlanan yönetmelik, 8 Ağustos'ta Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

Yönetmeliğe göre, Türk dili ve edebiyatı, matematik, fizik, kimya, biyoloji, tarih, coğrafya, felsefe bilim gruplarında, özel öğretim kursları açılabilecek.

Dönüşüme girmeyen dershaneler eğitim öğretim faaliyeti yürütemeyecek

Yönetmeliğin ardından Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı imzasıyla valiliklere gönderilen genelgeyle, özel öğretim kurumuna dönüşmeyen dershanelerin, dönüşüm işlemini gerçekleştirinceye kadar eğitim-öğretim faaliyeti yürütemeyeceği kaydedildi.

Bu kapsamda, Özel Öğretim Kurumları Kanunu ve Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğine aykırı eğitim öğretim faaliyeti yürüten ve 31 Ağustos'a kadar dönüşüm programına başvurmayan ve taahhütte bulunmayan dershaneler, izinsiz çalıştığının tespit edilmesi halinde valiliklerce kapatılacak.

Özel öğretim kursları başvuruları alınmaya devam ediyor

Özel Öğretim Kurumları Standartlar Yönergesinde de değişiklik yapan MEB, özel öğretim kurslarında ve temel liselerin hafta sonu mezun öğrencilere vereceği kurslar için sınıflardaki öğrenci sayısının en fazla 16 olacağını hükme bağladı. Lise ve dengi okul öğrencilerinin öğrenim gördüğü bilim derslikleri ile mezun kursiyerlerin öğrenim gördüğü bilim derslikleri, kursun ayrı katlarında oluşturulacak. Başvuruları 19 Ağustos'tan itibaren almaya başladı.